Vostede está aquí

“XEITOS TRADICIONAIS DE PECHAR OS TRATOS COMERCIAIS, OU NON, NO RURAL”

Bo día:

( Outra vez podemos gozar coa imaxe dun conxunto harmónico: natureza, fermosa coma sempre, arredor dunha construción integrada; todo o conxunto ben vixiado e gardado, dende O Penedal, polos dous “misinos” como se mesmo fosen unha parella de “gardas protectores”.

En contraste coa beleza das imaxes primaverais, que nos amosa Manolo, eu vouvos dar a lata unha outra vez. Perdoade pero, é a miña persoal teima, un xa vai vello e aproveita as pequenas fiestras que atopa abertas para, coma din por estes lares, “dir la meva”.

Hoxe déixovos unhas anécdotas da miña época de labrego/gandeiro.Teñen que ver cos “xeitos e formas tradicionais” de formalizar e pechar certos tratos, sobre todo de compra/venda de gando e, xa que logo, de importe elevado. Ninguén, responsábel e serio, se atrevía a incumprilas aínda que non existise documento escrito. Había dabondo con só unha aperta de mans, aínda que tamén era usual que houbese persoas como testemuñas dun xeito pasivo, xa que eran feirantes presentes nese intre: vendedores, mercadores, simples espectadores, coñecidos ou non, que se achegaban para ollar o desenlace da transacción. Estas persoas espontáneas, que ninguén chamaba, eran aceptadas por todos como parte natural da feira. Ás veces, se os intervenientes non se daban posto de acordo, algunha desas persoas interviña para facer de “persoa xusta”: tratábase de axudar, e partía polo medio a diferenza. Case sempre coa súa intervención desatrancábase a negociación propiciando o trato con aperta de mans.

Ben, pois agora xa que chegastes ata aquí, final do limiar, só quero roubarvos uns minutos máis do voso tempo de lecer e que vos procuredes dun chisco de paciencia para rematar a lectura dos tres relatos. Desexo que sexan do voso agrado).

::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::

 

1.- “A merca, dun xatiño, “selada cun bico” no toural do Castro”. (49)

Cando meu irmán Luis se trasladou a Barcelona, sen pretendelo por miña parte, houben de asumir unhas responsabilidades que ata a data levábaas el a termo. Nunha ocasión (meu pai non se atopaba ben) era preciso ir á feira do Castro mercar un xato (tradición que había desde que deixaran de ter os bois que sempre houbera na casa: mercábanse xatiños que logo se ían cebando para, aos seis ou sete meses, vendelos; eran operacións moi clucrativas). Pois, como eu non contaba con experiencia no asunto, recibiu o encargo de asesorarme o Sr. Justino dos Lameiros. Ben, pois alá fomos os dous (malia a choiva) coa vontade de facer feira, Tivemos a oportunidade de gozar do novo toural cuberto, de construción recente, e gardarnos da choiva que caía a chuzos. Despois de ollar a feira, en xeral, e tódolos becerros que habia expostos á venda, o meu instrutor preguntoume: -que che parecen os xatiños? Ollaches algún que che goste? A verdade que non esperaba que me fixese preguntas. Eu viña convencido que el era o responsábel e, xa que logo, tomaría a iniciativa sen contar comigo. A miña resposta foi que todos me parecían a xeito e non tiña preferencia por ningún. -El díxome-: -non, non é así, é preciso ollalos ben, derriba a baixo e de diante para tras; proba de facelo ti, seguro que lles has de atopar algunha diferenza. -Sr. Justino non insista, para min todos son ben feitos. -Ai rapaz, isto non vai ser o teu! Verás, fíxate, este vai coxo; ese é moi axeitado pero está xa moi gordo, seguro que mamou moito e, xa que logo, non nos serve porque non vai comer o outono; esoutro esta ben, pódelo anotar como posíbel merca; aqueloutro aínda é máis axeitado, anótao tamén, e xa non vexo máis que considere adecuados. Ves como si había diferenzas? Ben, pois agora que xa temos o obxectivo toca procurarmos os prezos: sen poñer moito interese, coma quen non quere a cousa. Fómonos achegando, ollando dun lado e doutro, de socate escoito o prezo que, a muller que vendía un dos xatos elixidos, lle pedía a un posibel comprador, achégome ao xefe para darlle a nova, e dime: -así, así, moi ben; agora imos pescudar o do outro, ti vai por aquela banda e eu vou por esta; deseguida escoito outra conversa a carón do outro xatiño, desta vez era en voz alta (o que daba o prezo, logo díxomo o mestre, era un dos moitos tratantes que viñan ás feiras), dinlle a nova do prezo, -moi, moi ben, ves que doado é?, só hai que poñer moita atención e aguzar o ouvído. (Foi daquela que me decatei da proba que me estaba facendo, pois a voz alta do tratante, seguro que a escoitara el o mesmo ca eu). Entón, -dixome (sempre con moi boas formas): -se teus pais che queren traspasar esta responsabilidade has de recibir algunhas ensinanzas que só se adquiren vindo á feira, achegándose ao toural para ollar o gando e, ao tempo, informarse dos prezos das vendas. Isto mesmo xa llo direi tamén aos teus pais.

-Agora ímoslle mandar nós: a ver señora, que vale o xato? -Ai meu señor! este xatiño elle a miña vida!, eu non o quería vender pero a desgraza veu á miña casa... -Si señora, xa... pero que vale o xatiño? -Mire, xa que vostede me parece unha persoa moi boa, ainda con toda a dor do meu corazón, por (dixo unha cantidade que non lembro) é para vostede. (ai demo de vella! xa lle estaba subindo ó precio dado antes). -Ai señora, gústame o seu xato, pero o prezo, o prezo non lle me gusta nada. -E logo, para vostede canto val? -Con todo o meu respecto señora, eu valóroo en tanto (unha cantidade inferior a que escoitaramos antes). -Ai que diaño de home! e, eu que pensara que era vostede unha persoa seria e formal... Deixamos alí a vella rosmando polo baixo...

-Imos ver o outro: a ver señor, que vale o xato? -Pois verá, xa me mandaron tanto (unha cantidade máis alta da que lle mandaran) e non o din; eu quero tanto (máis alta aínda), e de aí non baixo. So quere ben, e senón tan amigos, outra vez será. -Moi ben señor, vostede é o dono do xato, e ten todo o dereito a pedir, pero a min non me encaixa ese prezo.

Volvemos xunto da vella, e o Sr. Justino comezou valorando o xatiño: deu voltas arredor, facía acenos ca cabeza, como que era de xeito, e di: -ai señora! mire que me gusta o xato... e vostede que é unha señora tan axeitada, tan ben feita e guapa, vai permitir que non poidamos levar o xatiño connosco? -Ai que adulador é este home! -Mire vostede señora: vaille para a ribeira, non ha pasar ren de frío, vai estar coidado coma un rei, non lle vai faltar outoniño fresco, bo trato e un compañeiro que agarda por el na corte. -Cale, cale, labia non lle falta! non é así este mociño tan xeitosiño que aínda non abriu a boca. -Este mociño, como di vostede, non gosta de feiras, só de festas. -Ai pois logo, convídoos para que veñan á festa do noso padrón, que xa é axiña e eille presentar miña filla Alexandrina: elle moi xeitosiña, e sábelle facer de todo. Ai! pero perdoen, e vostedes de onde veñen sendo? -Sómos de Navea. -De Navea! dalí é o señor Eliseo. Que figos! que pavías! sempre nos trae moi boa froita. Señor, señor...,-Chámome Justino, Justino para servila. -Ai, loado sexa Deus! xa me parecía a min que algunha cousa tiña vostede que me lembraba meu home (que en paz estea), pois tamén se chamaba Justino.

Ben, esta conversa típica de feirantes, que estaba moi ben, era preciso deixala e pasar á ofensiva senón a labia daquela muller podería ir en contra da nosa misión, que seguía a ser: levar o xatiño por un bo prezo; -di o Sr. Justino. -Señora, señora..., -Celia, chámome Celia. -Pois señora Celia, axústenos o prezo, senón non vai haber trato. Ai que home este! ben, pois pola memoria de meu home, e tendo en conta o bo trato que o meu xatiño vai ter, deixaréillelo por tanto (era un pouco máis do que se lle mandara, pero o mestre viu nel un bo prezo), e non se fale máis. -Pois moi ben, señora Celia, aquí vai miña man. -Un bico home, mellor un bico, que xa case somos familia (alí se bicaron coma dous noivos).

Deste xeito, tan familiar e teatral, rematou a merca do, agora xa, noso xatiño (sen intervención de homes xustos; supoño que a “familiar” escena xa non daba razóns para entrar na operación).

Logo, unha vez rematado o obxectivo principal, deixamos o toural (o xato quedou vixiado pola señora Celia, que se ofreceu moi contenta) e fomos xantar un bo prato de pulpo como era obrigado pola tradición. E nesas, eu pido auga para beber (era o que bebia daquela) e o Sr.Justino todo alporizado dime, -Pero que dis! auga co pulpo! eu debo chegar a Navea cun bo xatiño e cun mozo san, non estragado polo mal que che vai facer o pulpo regado coa auga. -Non se preocupe Sr.Justino, eu xa vou acustamado a beber sempre auga, non repare niso, non me fará mal. -Ben, se ti o dis...

Cando cheguei co xatiño ao noso lugar (o Sr. Justino xa quedara nos Lameiros), atópome na Airexa cun veciño, que se gababa de moi entendido, e dime: -ooh! que becerro máis feo! vaiche reñer o pai. Eu só atinei a dicirlle, -pois xa verei o que di,.. agora xa é noso, non hai volta atrás.

Ao meu pai non lle pareceu feo, nin moito menos, pareceulle moi boa merca. Así que eu saín apoiado por quen era preciso. Isto animoume e, co tempo, funlle collendo cariño ao xatiño que, despois duns días maos que case non comía e non daba espoliñado, comezou a comer e eu a traerlle o mellor outono; traíao separado: unha parte para o xatiño e o demais para o outro xato, xa máis grande, e para a mula; axiña comezou a engordar e as serdas a brillarlle, víase medrar; os comentarios dos que o vían eran todos loadores. Un día, o veciño “entendido” preguntoume polo xatiño, díxenlle a verdade e algo máis; -si, xa me chegaron novas que vos vai moi ben; pois mira que a mín non me gustou nada cando o vin... pero claro, tampouco se vai atinar sempre. -Si é certo, pero ás veces tamén se pode calar. (“Cando fales procura que as túas palabras sexan mellores có silencio”; este proverbio houbérallo soltado se o coñecera pero, claro, daquela non o coñecía).

 

Saúde e boa viaxe.

::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::

 

2,- “A venda do noso xatiño na feira de Río” (50)

Pasados seis ou sete meses, como era normal, o xato ganara moito peso, así pois, era o intre de vendelo.

Veu velo o Sr. Graciano (dos “Delfis” da Pobra) e mandou unha cantidade que aos meus pais xa lle parecía axeitada, pero a min non, e dixenlle que mellor levalo á feira. Ao final cederon, supoño que terían en conta a miña intervención na merca. Fomos ao vintetres a Río (daquela era unha feira de moito gando e viñan moitos tratantes); alí estaba o Sr. Justino que, ao ver o becerro, non daba crédito e dixo: -as novas que me chegaran xa me dician que medrara moito, pero eu non esperaba que fose tanto, que xato máis bonito! -E di-: -este ha de ir “para vivo, non para morto”.

Aquel home tiña un xeito de falar moi seu, moi baixiño e case ao ouvido, cando ía falar daquilo que consideraba importante; eu quedei medio parado e o pai, que o coñocía ben, aclaroume o que estaba a dicir: -si home, que alguén mercarao para telo na casa. -Ah, pois moito mellor me parece, a ver se sae así.

Foron pasando os tratantes, un tras outro, a todos lles gustaba e facían boas ofertas, pero nós ó noso: agardar polo comprador para a “vida”. E si, chegou, resultou ser un parente de San Miguel e viña

ver o “noso xato”... (logo explicounos o Sr. Justino que fora el quen os informara que pensabamos traelo á feira de Río). Non lle gustou o prezo e marchou un pouco enfurruñado. -O Sr. Justino di baixiño-, -tranquilos, xa volverá.

Non tardou moito; -a ver Fernando, canto val o xato? a verdade, non me andes con rodeos, -Xa cho dixen meu parente, o xato ten o valor que ten e ai que pagalo. -Non, eu non podo chegar a esa cantidade. -Facía acenos de marchar..., entón achégase o “home xusto”. -A ver, que lea tedes? iso hai que amañalo: o xato ben o vale, pero tamén vós podedes facerlle unha rebaixiña ao voso curmán; partímolo polo medio, veñan esas mans. -Meu que non, o outro que si; entón vai meu pai e dille-: -non pode ser rebaixa, convídote a xantar, que aínda me vai saír máis caro cá rebaixa. E así, pecharon o trato cunha forte aperta de mans.

Transacción redonda: bo prezo e o xato ía para a “vida”.

(Como supoño entenderedes, estes relatos non son, nin poden ser “fotografías exactas” daquelas experiencias, do aprendiz de gandeiro, que tiveron lugar hai moitos, moitos anos; aínda así, eu diría que si son “fotografías”, pero tiradas ao “lusco fusco”, onde todo se desdebuxa e, paseniño paseniño, as cores vanse diluíndo deixando paso ás tebras da noite. A memoria é iso: unha “fotografía desdebuxada” polo tempo).

Saúde e boa viaxe.

::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::.

 

3.- “ Viaxe a Seoane para mercar unha mula ” (51)

(Meu pai é o protagonista desta anécdota que tivo lugar aló polo ano 1964/65...).

Na nosa casa, daquela, tiñamos unha mula dende había xa bastantes anos. Fora, e aínda era, forte, pero dicían que xa ía cansada, que o trote que se lle dera aqueles anos coa rehabilitación da casa pois non lle fora moi ben. Vían que era o intre de intentar cambiala por outra máis nova.

Chegaran á casa novas de que en Seoane vendían unha que seguro encaixaba coas nosas necesidades. O informador aclaraba: -é unha mula nova, forte, con máis alzada ca vosa e “moi mansiña” (isto remarcouno, pois xa sabía o que se ía valorar).

Unha vez falado na casa, pensaron que se era como dicían, ía vir ao xeito, e xa que logo, era preciso ir vela.

Alá foi o pai, el só, na súa mula “negra” coma acibeche, acostumada ás súas ordes: pouco a pouco, sen présa, rouso vai, rouso ven e de lado a lado da carrúa para facer máis levadeira a costa, foron chegando a destino.

O propietario, deseguida o atendeu e levouno á corte onde se atopaba o animal. Meu pai (segundo seu relato cando regresou), non lle fixo moitas gabanzas, pero por dentro quedou cativado pola mula. Non precisaron de ningunha axuda, deseguida acordaron o prezo e que, ao día seguinte, volvería para entregarlle os cartos e recoller a súa mula; déronse as mans para selar a compra/venda (da falta de testemuñas, como axiña veremos, meu pai íase arrepentir).

Aos da casa pareceulle moi ben o trato (aínda que saíu o tema de non contaren con testemuñas, nunca se sabe por onde pode saír un vendedor). O pai comentaba que na longa experiencia que tiña en compra/venda de gando: bois, mulas e todo tipo de tratos que, acotío, se levan a termo no rural nunca ninguen se lle volvera dos tratos, así que non podía entender que o de Seoane o fixese. Ao día seguinte, cos cartos ben gardados e contento, montou na mula negra e para Seoane. (Tendo en conta o reflexivo que era, seguro que o camiño se lle fixo longo cavilando coa posibilidade de que o caldelao se volvese dos tratos).

Ao chegar a destino as dúbidas aumentaron pois o home non aparecía, algúns veciños vírano, pero ninguén daba razóns exactas. -Pois eu non me movo de aquí ata que veña, e se tarda moito achégome a Río buscar a Garda Civil (pensou en voz alta para que ouvisen todos os veciños cos que falara e que alí estaban).

Mentres, fórase xuntando unha morea de xente (daquela aínda as aldeas estaban cheas); nestas saíu de por alí atrás un velliño e falou así: -pero Fernando (meu pai era coñecido en caldelas), que dis! -Quedamos que estaría aquí, e non está. -Si, se foi así tes razón. -Claro que foi asi, que ten dúbidas vostede? -Non, ben sabes que coa túa palabra teño dabondo, pero puidera ser que se esquecese e ande a facer algunha tarefa por aí... -Ben, pois dalí a pouco apareceu e, moi fanfarrón el, di:- -Sr. Fermado, non hai trato. Se quere levar a mula para Navea ha de pagar máis. Ao velliño que falara antes non lle pareceu ben o comportamento do, ao parecer familiar seu, e díxolle que ese non era xeito de negociar un trato.

Vendo que a cousa no se amañaba, meu pai repetiu o que xa antes dixera: -moi ben, pois xa que non me queres entregar a “miña mula” vou ata Rio buscar a Garda Civil e poida que tamén veña da man de meu amigo Ramón do Seixo. Non ben acabou de falar e xa o mozo mudou, agora achégase calmo e di: -Sr. Fernando, non é para tanto home, non precisa ir a Río, isto ímolo amañar: que lle parece darme algo máis do tratado onte? a cantidade que vostede considere... -Non, non te empeñes, a mula “é miña desde onte”, prepárate para cando veña na compaña dos gardas.

-Ben, ben, imos á corte buscala que xa está preparada.

Foi así como, “o fantoche”, volveu ao rego para cumprir coa palabra selada o día anterior con aperta de mans.

(Daquela, o pai xa non era novo, coido que debía andar polos setenta e tres anos, aínda así non se apoucou diante daquel mozote fanfarrón que quedou diante de todos os veciños como “incumpridor” da palabra dada.

Unha vez rematado o relato co que eu lembraba, consultei con familiares para contar cunha visión máis ampla e, do que eles me contaron, engadín aquilo que complementaba o meu. Así que, máis ou menos, o escrito é como sucedeu. A historia amósanos o importante que era a “palabra dada”, pois viña a ser coma unha sinatura).

Saúde e boa viaxe.

(Disculpade pola utilización do guión nos diálogos, pero non podo utilizar a raia).

Colaboracións: